Cumhurbaşkanı Erdoğan, 25 Eylül günü New York’ta Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda konuştu.
Türkiye’den giden bütün gazeteciler o gün BM binasındaydı.
O konuşmadan 24 saat evvel, BM’nin bir öbür binada çok kıymetli bir toplantısı vardı.
Adı “Global Compact Leaders Summit”ti
Yani “Küresel Başkanlar Zirvesi…”
Cehennem mutfağında 38 yıllık akıllı bir bina
New York’un itibarlı Javits Convention Center’ı (Kongre Merkezi) çok çağdaş ve akıllı bir bina olarak tasarlanmış.
Ünlü mimar James Ingo Freed tarafından tasarlanan binanın imaline 1979 yılında başlanmış ve 1986 yılında tamamlanmış.
38 yıllık bir bina ve 2006 ile 2013 yılları ortasında renove edilmiş. Bugün hâlâ çok çağdaş bir görünüme sahip.
Hell’s Kitchen (Cehennem Mutfağı) bölgesindeki bina 79 bin metrekare alana sahip.
İnsan fotoğraf çekilirken bu yüksek ve geniş boşluk içinde küçücük kalıyor.
Cumhurbaşkanı ile giden gazeteciler, yalnızca Erdoğan’ın konuşmasına focus oldular.
Oysa BM’nin buradaki oturumlarında bayanlarla ilgili çok kıymetli sunumlar yapıldı.
Akıllı Kongre Merkezi’nde iki Türk gazetecinin izlenimleri
Biz o sırada New York’ta bulunan iki şanslı gazeteciydik. Cumhurbaşkanının heyetindeki gazeteciler üzere aşikâr siyasi oturumları takip etme zorunluluğumuz yoktu. O nedenle bu binadaki bilhassa “cinsiyet eşitliği” hususlarındaki oturumları izleme bahtımız oldu.
Biri Oksijen gazetesinden Zeynep Atmaca, öteki de bendim.
Kongre merkezinin 403 numaralı salonundaki oturumlarda çok farklı sunumlar dinledik.
Size o toplantılarda konuşan iki bayanın sunumlarından. Farklı birtakım sayılar ve bilgeler aktaracağım.
Begüm Mutuş, Zeynep Atmaca, Ertuğrul Özkök
Otistik kreatörden genç kızlık konuşması
Bunlardan biri, teknoloji ve kültür mevzularında uzman Rachel Lowenstein’di…
Instagram hesabında profil ismi “Otistik kreatör ve lider” olarak geçiyor.
Mindshare isimli global medya ajansının Sorumlu Global Müdürü.
Konuşma konusu “Girlhood”
Yani genç kızlık alemi…
Bugün artık başka bir toplumsal kategori haline gelen genç kızlık sosyolojisi üzerine çok değişik bilgiler veriyor.
Yeni bir bayan kozmosu kavramı: She ekonomisi
“SHE economi” isimli bir kavramı açıyor.
Yani bayanların yarattığı ve konusu olan iktisat kozmosu.
Genç kızlara ve bayanlara ilişkin cihan bugün giderek büyüyor.
Günümüz tanınan kültürü, artık 20’nci yüzyıl sosyolojisinin klasik kavramlarını değiştiriyor.
Rachel Lowenstein
Taylor Swift, futbol ekibinin kıymetini kaç dolar arttırdı?
Mesela artık İngilizcede “Teenager” denilen gençlik kategorisinin anlamsızlaştığını, onun yerine ismini Taylor Swift’ten alan “Swifties” kavramının aldığını söylüyor.
Bu ortada çok enteresan bir sayı veriyor:
Taylor Swift “Kansas Cİty Chiefs” Amerikan futbolu ekibinin oyuncusu Travis Kelce’le çıkmaya başladıktan sonra kadronun piyasa bedelini 331.5 milyon dolar arttırmış.
“Yeni genç kızlık kendi kültürel ve ekonomik cihanını yaratıyor” diyor.
Sunumlarda döpiyesin ve akademik lisanın sonu
Rachel Lowenstein’i dinlerken, “she” dünyasındaki bir diğer gelişmeyi daha fark ediyorum.
Kadınların akademik sunumlardaki kıyafetleri de bu büyük değişime ahenk sağlamış.
Bildiğimiz başöğretmen tipi klasik döpiyes giysiler yok artık.
Tabii bu gelişme klasik bildiri sunum lisanını de çok rahatlatmış, günlük tanınan lisanın renklerine kavuşturmuş.
Bir pop sosyolog olarak çok hoşuma gitti bütün bunlar…
She iktisadının öteki tarafını bir Türk bayanı anlatıyor
Ancak bu “Gender Equality” (cinsiyet eşitliği) dediğimiz sosyolojik gerçeğin yalnızca bir tarafı.
Bizim ve öteki ülkelerin asıl gerçeklerine bir sonraki oturumda konuşan bir Türk bayanı değiniyor.
Yıldız Holding Kamu Alakaları Genel Müdürü Begüm Mutuş’tu bu bayan.
Ama bu toplantıya davet edilmesinin asıl nedeni, kendisinin birebir vakitte “Yıldız Holding’in Kamu Platformu Elçisi” olması.
Murat Ülker’den Yönetim Kurulu Başkanlığı bayrağını devralan Ali Ülker, bu yüzyılın işletmelerinde cinsiyet ayrımcılığının yarattığı problemlerin farkında.
Bunu önlemek ve çalışanlar ortasında hem oransal hem de alınan fiyat olarak eşitliği sağlamak üzere büyük adımlar atıyor.
Yıldız Holding Kamu Bağları Genel Müdürü Begüm Mutuş anlatıyor
New York’taki tartışmayı online olarak canlı izliyor
Ali Ülker orada yoktu ancak salondaki yöneticilerinden onun bu toplantıyı neredeyse canlı olarak online cep izlediğini öğrendim.
Begüm Mutuş “gender equality” yani cinsiyet eşitliği konusunda bir panelde konuştu.
Panelde, dünyanın dört farklı bölgesinden, bu mevzuda çalışan şirket temsilcileri ve uzmanlar vardı.
Mutuş, Yıldız Holding’in çalışmasını anlatırken Türkiye’ye ilişkin çok çarpıcı sayılar verdi.
Bundan sonraki kısmı Begüm Mutuş’un konuşmasından aldığım notlardan aktarıyorum.
|
Dünyada her 100 bayandan kaçı iş güçüne katılıyor? Bu emelle bir bayan platformu oluşturmuşlar. Bu platforma yalnızca şirket içindeki bayanların çalışma şartlarını daha düzgün ve eşit hale getirmek için çalışmıyor. Aynı vakitte Yıldız Holding’in tedarikçi zincirinde bayan girişimcilerin sayısını arttırmak için uğraşıyor. (*) İstatistikler çarpıcı. Bugün, her 100 erkeklerin yaklaşık 75’i iş gücüne katılıyor. Ama mesela, Güney Asya’da her 100 bayandan yalnızca 25’i… Müslümanların yükte olduğu Orta Doğu ve Kuzey Afrika’da ise yalnızca 100 bayandan yalnızca 20’si… Bu cinsiyet ayrımı ekonomik kalkınmaya ziyan veriyor. Kaynakların verimli bir formda tahsis edilmesini engelliyor. İş gücünü kısıtlıyor. |
12 milyar yıllık geliri olan Yıldız Holding’de durum
Mutuş konuşmasının başında temsil ettiği Yıldız Holding’in sayılarını verdi.
Holding, 2023 yılında yaklaşık 12 milyar ABD doları gelir elde etmiş.
40’tan fazla kategoride 320 markaya sahip ve 80 binden fazla kişiyi istihdam etmiş.
14 ülkede 77 fabrika işletiyor ve eserlerini 100’den fazla ülkeye ihraç ediyor.
Tabii şirket bu büyüklükte olunca, bayan sosyolojisi çok değer kazanıyor.
Ürünleri bütün dünyada üretilen ve satılan bir markanın bayan çalışanlarının; hizmet aldığı yahut tedarikçisi olan kurumlar ve işletmelerdeki bayanların kuralları da özel değer kazanıyor.
Yıldız Holding Bayan Platformu işte bu eko ve toplumsal sistemi çağdaşlaştırmak hedefiyle kurulmuş.
|
Türkiye İstanbul Sözleşmesi’nden çıkarken, Yıldız Holding G 20 Bayan Güçlenme Manifestosu’nu imzalayan birinci Türk şirketi oldu 2021’de kurulduktan sonra bir bayan manifestosu ortaya çıkarmışlar. Daha birinci yılında “Birleşmiş Milletler Bayan Güçlenme İlkeleri”ni ve “G20 Bayan Güçlenme Manifestosu”nu onaylayan birinci Türk şirketi olmuşlar. 2022 yılında BM Bayan Girişimcilik Hızlandırıcısı’na (WEA) katılmışlar. Ancak pratik hayatta birinci sonuçlarını 2023 yılından itibaren almaya başlamışlar. (*) Bayan çalışan sayısını yüzde 36’dan yüzde 47’ye çıkarmışlar. (*) Yönetim Kurulu içindeki bayan oranı, Silicon Vadisi şirketlerini geçerek yüzde 14’ten yüzde 27’ye yükselmiş. Kadın girişimcilere 10 milyon ABD dolarlık iş hacmi (*) En değerlisi, şirketin tedarikçisi durumundaki bayan teşebbüsçüler 10 milyon ABD dolarından fazla paha yaratmış. (*) 2023’te yeni işe alımların yüzde 53’ünü bayanlar oluşturmuş. (*) Milletlerarası Eşit Fiyat Derneği’nden (EQUAL-SALARY Foundation) ve PricewaterhouseCoopers’tan (PwC) Eşit Fiyat Sertifikası almışlar. Konuşmasında Yıldız Holding’e ilişkin bir şirket hakkında salondaki herkesi etkileyen çok farklı sayılar verdi. Kerevitaş, 1970 yılında kurulan, SuperFresh markası altında 21 kategoride 400’den fazla eserle Türkiye dondurulmuş besin ve margarin pazarının lideri olan bir şirket. Çoğunlukla patates, ıspanak, bezelye, fasulye ve mısır ile meyveler olmak üzere yaklaşık 150 bin ton tarım eserini direkt Türk çiftçilerinden satın alıyorlarmış. |
Şimdi sıkı durun: Türkiye ile ilgili çok acıklı bir rakam
Ancak bu alımları yaparken Türkiye’ye ilişkin çok çarpıcı bir durumu fark etmişler.
Türk tarımındaki iş gücünün yüzde 42’sini (2,5 milyon) bayan çalışanlar oluşturuyormuş.
Şimdi sıkı durun…
Bu bayanların yüzde 74’ü fiyatsız çalışıyormuş.
O nedenle Bayan Platformu önceliğini bu çarpıcı durumu düzeltmeye vermiş.
Bir pilot uygulamaya girişmişler.
O uygulamadan evvel Kerevitaş’ın tedarik zincirinde faaliyet gösteren sadece 12 kayıtlı bayan çiftçi teşebbüsü varmış.
İlk amaç üç yılda 35 milyon TL’lik iş
Önce amaçları belirlemişler.
Bu maksat, 2025 yılına kadar 5 bin ton taze zerzevat satın alınmasını garantilemek ve bayan çiftçiler için 35 milyon TL’lik iş yaratmak olarak belirlenmiş.
Bunu üç yıl boyunca tam olarak destekleme garantisi vermişler…
Pilot projenin üç yıllık amaçları birinci yılda aşılmış…
Tedarik zincirindeki bayan çiftçi teşebbüsü sayısı yüzde 242 artışla 12’den 41’e çıkarılmış.
6 bin 330 ton eser satın alınmış ve bayan çiftçiler için 35 milyon TL (yaklaşık 1,12 milyon dolar) gelir yaratılmış.
ŞOK Marketler’de bayan üreticilere özel raflar
Aynı müddette, Türkiye genelinde 10 bin 725’ten fazla mağaza, 40 depo ve 47 binden fazla çalışanı bulunan ŞOK Marketler, “Şok’ta Ben de Varım” Projesi’ni başlatmış.
Bu proje ile lokal bayan kooperatiflerine eserlerini satmaları için raf alanı sağlanmış. Bu eserlerin satışından elde edilen tüm gelirler direkt kooperatiflere geri dönmüş.
ŞOK, üç ayda yaklaşık 2,5 milyon TL (yaklaşık 130.000 dolar) eser satın almış ve yalnızca üç ayda yüzde 50’sini satmış.
İşe başlarken tarım kesimindeki çarpıcı durumu dikkate alırsanız bunlar çok umut verici gelişmeler.
Salona dikkat ettim, beşerler büyük bir merakla not alıyorlardı.
Daha sonra masalarda oluşturulan tartışma kümelerinde da bu uygulamalar konuşuldu.
BM binasında Gazze ve iklim değişikliği, bizim akıllı binada bayan eşitliği
O hafta New York değişikti.
BM binasında, başta Türkiye olmak üzere, İran üzere kimi ülkeler yalnızca Gazze olayını konuşurken, öteki tarafta bilhassa Batılı ülkeler global ısınma ve etraf meselelerini ön plana çıkarıyordu.
Onlardan biraz uzaktaki akıllı binanın konusu ise “gender equality” ve yapay zekâ üzere hususlardı.
Biz iki gazeteci bu binada konuşulanları tercih ettik.
Kendi hisseme Türkiye’den bu türlü etkileyici bir bayan platformu uygulamasının bütün dünyaya anlatılmasından ve “Girlhood” üzere yeni mevzuları dinlemekten çok memnun oldum.